Anadolu'daki en eski yerleşim bölgelerinden biri olan Araç’ın, tarihi kaynaklarda adı ilk defa M.Ö1132 yılında "timanidis" olarak geçmekte bu duruma göre de yaklaşık 3000 yıllık bir yerleşim geçmişine sahip bulunmaktadır. Buna 1866 yılında belediye örgütünün kuruluşunu, 1868 yılında da bucak örgütünün ilçeye dönüşünü eklersek, ARAÇ’IN ülkemizin en eski belediyelerinden ve yine en eski ilçelerinden biri olduğunu görürüz.
Karadeniz ile iç bölgeler arasındaki ticari ve beşeri bağları kuran kervanların işlediği önemli bir yol güzergâhında, aynı zamanda bir durak ve uğrak yeri olması, ilçe’ye "ARAÇ" adının verilmesine neden olmuştur.
Araç'lı, devletine, ülkesine ve yasalara bağlı, düzene saygılı, inkılâplara uyumu süratli, sosyal düşünce düzeyi yüksek bir vatandaştır. Bu bağlılığın en yakın örneği Kurtuluş Savaşı'nda Araç'ın nüfus bazında en çok şehit veren ilçe olmasıdır. Kastamonu kurtuluş savaşında 1948 şehitle Ankara ve Konya'dan sonra en çok şehit veren il konumundaydı. Verilen şehitlerin ilçelere göre dağılımı şöyledir:
Çağın kılık-kıyafetini, moda ve yaşam biçimini, teknolojik düzeyini günlük olarak izleyen ve benimseyen çağdaş bir yapıdadır Araç'lı.
Araç ekonomisinin esas omurgasını ormanlar oluşturur. Fakat ormanlar gitgide azalmaktadır. Bununla birlikte tarım ve hayvancılık da gerilemektedir. Bu gerilemenin en önemli sebeplerinden biri "büyük şehirlere göç" nedeniyle oluşan köy boşalmaları, nüfus azalmasıdır. Toprak yetersizliği, ormanların giderek azalması bunun nedenlerindendir.
Araç, Karadeniz bölgesinin batı Karadeniz bölümünde Kastamonu iline bağlı bir ilçe merkezidir.
İlçe, Kastamonu-Karabük yolu üzerinde ve Ilgaz dağlarından kaynağını alan Araç çayının kuzey kıyısında kurulmuştur. Deniz seviyesinden yüksekliği 641 metredir. İlçenin yüzölçümü 1880 km2, kasaba yüzölçümü ise 35 km2’dir.
İklimin Genel Karakteri: İlçenin batı yönü genellikle açık olup bölge, Karadeniz ardı iklim bölgesine daha doğrusu geçiş iklim bölgesine girmektedir. Genel olarak karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak, kışları karlı ve donludur. Yağış genellikle ilkbahar ve sonbaharda yağar. Bu yağış kışın kar şeklindedir. Kar, Kasım sonları ve Aralık aylarında yağmaya başlar. Bazı yerlerde 1,1–5 metreyi bulur. Genel olarak ilkbahar serin geçer. Serinlik bilhassa yüksek kısımlarda kendini daha iyi gösterir. Yılın sıcak günleri Temmuz ayı başında başlayıp, Ağustos ayı ortalarına kadar devam eder.
İlçe topraklarını kaplayan hakim bitki örtüsü orman ağaçlarıdır. İlçenin sınırları içinde tarım alanları hariç tutulursa diğer bütün dağlar ve dağ yamaları sık ormanlarla kaplıdır. Bu ormanları iğne yapraklı ve yayvan yapraklı ağaçlar meydana getirmiş olup, yayvan yapraklılar daha çok ilçenin kuzeyindeki Karkalmaz sırtlarını kaplamaktadır. Orman ağaç türleri olarak köknar, kayın, meşe ve çam başta gelmekte ve işletmeye çok elverişli bulunmaktadır.
NÜFUS DURUMU
1868 yılında ilçe olan Araç’ın 119 Köy ve 6 Mahalle olmak üzere 125 idari birimi bulunmaktadır. Bölgenin dağlık olması ve coğrafi şartlar nedeniyle, dağınık bir görünüm arz etmekte olup, köy yerleşimi olarak 364 birimi bulunmaktadır.
1990–1997 ve 2000 yılında yapılan nüfus genel sayımına göre İlçe Merkezi ve Köylere göre nüfus dağılımı şöyledir:
YILI : İLÇE MERKEZİ : KÖYLER: GENEL TOPLAM:
1990 5.760 26.912 32.672
1997 5.146 20.388 25.534
2000 5.696 18.484 24.180
İDARİ DURUM
Coğrafi şartlar nedeni ile dağınık bir yerleşim gösteren 119 köye bağlı 245 yerleşim birimi bulunmaktadır. Bu yerleşim birimlerinin merkeze ve birbirlerine olan uzaklıkları ise hizmet aksamalarına da neden olmaktadır.
İlçemiz Merkez, Boyalı ve İğdir Köyü olmak üzere üç önemli yerleşim yerine sahiptir. İlçe merkezi 6 mahalleden oluşmaktadır.
SOSYAL DURUM
İlçe merkezinin Kastamonu - Karabük karayolu üzerinde olması nedeni ile sosyal yaşantı hareketlilik arz eder. Her iki il merkezine çalışma hayatı ve ekonomik bakımdan bağımlı ticari bir yapı vardır. Genel nüfusun % 15’i esnaf ve kamu çalışanlarından meydana gelmektedir.
Kırsaldan merkeze olan göç nedeniyle, son yıllarda kooperatifleşme artmış bu da betonarme konut yapımını hızlandırmıştır. İlçe yerleşim sahasında toplu konut yapımı sürmekte olup, konutların büyük çoğunluğu tamamlanmıştır. Merkez Çay ve İnönü Mahallelerinde kargır yapı yoğunluk göstermektedir.
SAĞLIK DURUMU
İlçe Merkezinde 25 yataklı 1 Devlet Hastanesi ve Merkez Sağlık Ocağı, Köylerde ise İğdir, Boyalı, Terke, Kayaboğazı ve Yeşilova Köyünde 1’er Sağlık Ocağı olmak üzere ilçemizde toplam 1 Devlet Hastanesi ve 6 Sağlık Ocağı bulunmaktadır. Yine ilçemize bağlı 26 köyde Sağlık Evi bulunmaktadır.
Devlet Hastanesinde genel poliklinik dışında küçük cerrahi müdahaleler, acil ilk müdahaleler yapılmakta ayrıca yatarak tedavi gerektiren hastalar tedavi edilmektedir. Uzmanlık gerektiren durumlarda hastalar genellikle Kastamonu ve Karabük İllerine sevk edilmektedir.
ULAŞTIRMA
Araç İlçesi Kastamonu –Karabük karayolu üzerinde olup, Kastamonu’ya 45 km. Karabük’e ise 65 km. mesafe uzaklıktadır. İlçemiz İstanbul İline 450 km. Ankara’ya ise 260 km.dir.
İlçemize bağlı bulunan bütün köylere ulaşım karayolu ile rahatlıkla sağlanmaktadır. Köy yollarının toplam 1200 km. yol ağı bulunmaktadır.
TELEFON DURUMU
İlçemizde 15 santral mevcut olup, İlçe Merkezinde 2322 abone olmak üzere toplam 6695 abone mevcuttur. Bunlardan Boyalıda KTS’ ye geçmiş 400 aboneye hizmet vermektedir. Telefon faturalarının bilgisayar sistemi ile çalıştırılmasına başlanılmıştır. İlçemizde telefon hizmetlerinde sıkıntı bulunmamaktadır.
KÜLTÜR VE TURİZM
Kaleler: Araç Kalesi, Asar Kalesi, AşağıKarabüzey Kalesi, Eğriceova Kalesi
Kaya Mezarları: Aslantaş Kaya mezarı, Merdivenli Kaya Mezarı, Gavurevi Kaya Mezarı, Kadınca Köyü Kaya Mezarları, Sofçular köyü Mezarı, Pınarbaşı Kaya Mezarı, İnkaya Kaya Mezarı, Kızılören Köyü Kaya Mezarı, Gemi Köyü Mezar Odası
Tümülüsler: Çukurpelit Köyünün Tellal Tepesinde, Kayaboğazı Köyünde tümülüs (Kurgan-Tumba) bulunmaktadır.
Türbeler: İlçe Merkezinde Abdal Paşa Türbesi, Melik Gazi Türbesi, Ede Sultan Türbesi,
Camiler: İlçe Merkezinde Kötürüm Bayezıt Camii, Veznadar Camii, Tatlıca Köyünde Süzey Camii
Hamamlar: İlçe Merkezinde Araç Hamamı
GEZİLİP GÖRÜLECEK YERLER
Araç İlçesinden kuzeye ve güneye giderken birçok yayla bulunmaktadır. Günümüzde insanların dinlenmek amacıyla, hasretle yeşili ve temiz havayı aradığı 21.Yüzyılda Araç yaylalarında tatil yapılacak yerlerdir. Yayla turizmi için yapılacak hazırlık ve tanıtım sonucunda turist akınına uğraması içten bile değildir. Bu yaylalar:
Susuz Yaylası :İlçe Merkezine 20 km.
Mınay Yaylası :İlçe Merkezine 17 km.
Sıragömü Yaylası :İlçe Merkezine 14 km.
Doruk Yayla :İlçe Merkezine 40 km.
Gürne Yaylası :İlçe Merkezine 33 km.
Soguca Yaylası :İlçe Merkezine 35 km.
Geley Yaylası :İlçe Merkezine 30 km.
İlçe Merkezinde 4 katlı 50 yatak kapasiteli Elik Otel mevcuttur.
