TARİHİ VE COGRAFİ YAPISI
İlçenin Tarihi:
Elimizde kesin deliller olmamakla beraber, Ağlının tarihi İlk Çağın derinliklerine kadar inmektedir. Bu devirlere ait buluntular çeşitli uygarlıkların bu topraklar üzerinde gelip geçtiğini göstermektedir. Özellikle M.Ö. 1100- 700 yılları arasında Kastamonu ve çevresinde Paflagonyalıların Egemenlik kurdukları bilinmektedir. Paflagonyalılar Firiklerin bir kolu olup, bu bölgeye kendi adlarını vermişlerdir. İlçe halkının anlattığı efsaneye göre Ağlı ismi ilçenin doğusunda bulunan uğurlu tepede Türkler, kalede Bizanslılar yaşıyormuş, heri ikisi arasında 3 km mesafe vardır. Türkler içme suyu ihtiyacını ilçe merkezinden akan bir sudan karşılıyorlarmış. Bizanslılar Türkleri yenmek için İçme sularını zehirlemeye karar vermişler. Bizanslıların içinde bulunan genç bir kız Türk subayına aşık olduğundan Bizanslıların suya zehir kattıklarını haber vermiş. Bunun üzerine Türkler topluca su içmeye gitmişler ve orada ölü taklidi yaparak Bizanslıların onları görebileceği şekilde yere yatmışlar, Türklerin öldüğünü zanneden Bizanslılar ganimet için Türk kasabasına savunmasız bir şekilde gelirler. Mesafe yakınlaştığında yerde yatan Türkler ayağa kalkarak hücuma geçerler ve Bizanslıları bugünkü Azdavay’a kadar kovalarlar. Bizanslıların Türkler için azdı- vay diye bağrışmalarından Azdavay ismi, suyun zehirlenmesinden dolayı Ağu- Ağulu =Ağlı ismi kaldığı söylenmektedir.
Kastamonu tarihi, Ağlı ve çevresinde Bizanslılar, Danişmentler, Çobanlar ve Candaroğulları gibi kavimlerin hüküm sürdüğünü göstermektedir. Ağlı uzun süre Bizans egemenliği altında kalmıştır. O devirden bu güne kadar gelen önemli eser Ağlı Kalesidir. Bölge 1106 yılında Danişmendlerin eline geçmiştir. 1292 Yılına kadar süren bu durum İsmail Beyin Fatih'e direnmeyip, kardeşkanı dökülmesini önlemek amacıyla egemenlik haklarından vazgeçmesi üzerine değişmiş, Kastamonu ve çevresi de Osmanlı İmparatorluğu'na katılmıştır. Ağlı kuruluşundan bu güne kadar büyük bir gelişme göstermemiştir. İlk defa Kale yakınlarında eski pazar denilen yerde kurulmuştur. Şimdiki yeri olan İlçe merkezine 1905 yılında yerleştirilmiştir. 1918 Yılında da belediye teşkilatı kurulmuştur.
09 MAYIS 1990 kabul edilen ve 20 MAYIS 1990 tarihinde yürürlüğe giren, 3644 Sayılı Kanun gereğince ilçe olmuştur. 29 TEMMUZ 1991 tarihinde İlçenin İlk kaymakamının göreve başlaması ile fiilen faaliyete geçmiştir.
Coğrafi Yapısı
Ağlı Türkiye'nin batı Karadeniz Bölgesi'nde Kastamonu ili sınırları içindedir. Karayolu ile Başkent Ankara'ya uzaklığı 300 Km, İl merkezine uzaklığı 50 km dir.
Ağlı İlçesi ormanlık bölgededir. Dağlar arasında bulunan dar bir vadide kurulmuştur. Etrafı yüksek tepelerle çevrilidir. İlçe genelinde engebeli bir arazi yapısı mevcuttur. Deniz seviyesinden yüksekliği 1100 m.dir. Ağlı; Azdavay, Pınarbaşı, Şenpazar ve Cide ilçeleri yol güzergâhı üzerindedir.
İlçenin doğusunda Seydiler, batısında Azdavay, kuzeyinde Küre ve güneyinde Daday ilçeleri bulunmaktadır.
İlçenin önemli tepeleri şunlardır; Uğralı Tepe, Gök Tepe Hıdırlık ve Alınca Tepeleridir. Çevrenin en yüksek tepesi olan Gök Tepe 1250 M. yüksekliğindedir. Diğer bir tepe Ağlı Kalesi'nin üzerinde bulunduğu tepedir.
Ağlıda belli başlı ova yoktur. Su kaynakları bol değildir. Akarsuları yok denecek kadar azdır. Kar ve yağmur sularının akması ile yaşayan küçük derecikler bulunur. Bu derecikler düzensiz olduğundan yararlanma imkânı yoktur. Sulama döneminde bu derelerden akan sular zaten kesilmektedir.
Ağlı ve çevresinde bir yılda üç mevsim yaşanır. Genelde kış mevsimi kasım ayında başlar, nisan ayı sonuna kadar devam eder. Kar erken yağar, geç kalkar. Yörede ilkbahar mevsimi hiç yaşanmaz. Yazlar ılık, yağmurlu; kışlar sert ve kar yağışlıdır. Çevrenin ormanlık ve dağlık oluşu soğukları önler kış aylarında ısı -15 dereceden aşağı düşmez, yaz aylarında +25 dereceden yukarı çıkmaz.
Doğal bitki örtüsünü daha ziyade ormanlar oluşturmaktadır. Ormanlarda çam, köknar, meşe, kavak ve söğüt gibi ağaçlar vardır. Dağların ve ormanların etekleri fundalıklarla kaplıdır. Tahıllardan buğday, arpa ve nadiren de fiğ ekilir. Meyvecilik gelişmemiştir.
NÜFUS DURUMU:
İlçenin genel olarak nüfusu hızla azalmaktadır. Bunun sebebi büyük şehirlere olan göç olup, Kastamonu ili genelinde en fazla göç veren ikinci ilçe durumundadır. Şöyle- ki, 1990–2000 yılları arasında Ağlının nüfusu köylerde % 49,39 oranında azalmıştır. İlçe Merkezinde ise % 15.56 artış olmuştur. İlçe geneli % 6,28 oranında azalmıştır. İlçeden çoğunlukla İstanbul'a göç olmaktadır. 1997 –2000 yılları arasındaki nüfus hararetlerini incelediğimizde köy nüfusu %18 oranında azalırken şehir merkezinin %14 oranında arttığı ilçe genelinde ise %3 oranında nüfus artışı olduğu görülmüştür.
Yaklaşık olarak nüfusun % 35'ı köylerde, % 65'ı ise İlçe merkezinde yaşamaktadır. Ancak, İlçe Belediyesine bağlı olan 9 adet mahalle ilçe merkezine 2 ile 12 Km. mesafede bulunmaktadır. Merkez Mahalle hariç diğer dokuz mahalle fiilen köy özelliğindedir.
İlçenin merkez ve köylerinde yaşayan nüfus toplam 106 yerleşim birimine dağılmıştır. Bu durum, İlçenin ne kadar dağınık bir yerleşim yapısına sahip olduğunu göstermektedir.
Ekim 2000 yılında yapılan Nüfus sayımı verilerine göre, Ağlının toplam nüfusu 4.193’dır. İlçe merkezinin nüfusu 3.074, köylerin nüfusu ise toplam 1.119'dır.
İDARİ DURUM:
Ağlı İlçesi merkez Belediyeye bağlı 10 mahalle ve l3 köyden oluşmaktadır. Bu Mahalle ve köylerimizde genelde birden çok yerleşim birimine sahiptir. Genel olarak mahalle yerleşim birimleri birkaç haneden oluşmaktadır. Köylerimizin dağınık ve engebeli alana yerleşmiş olması nüfus yoğunluğunun olmaması medeni hizmetlerin vatandaşlarımıza sunumunu engellemektedir. Ağlı İlçesi, engebeli ve ormanlık coğrafi bir yapıya sahip olmasının sonucu olarak, Karadeniz Bölgesi'ne hakim, dağınık yerleşim dokusunun en tipik örneklerinden birini oluşturmaktadır. Gerçekten de yerleşim yerleri ortalama olarak 8–9 haneden müteşekkil olup, köy ve mahallelere bağlı toplam 106 yerleşim birimi mevcuttur. Bu durum yol, su vs. altyapı hizmetlerinin halka ulaştırılmasında zorluklar doğurmaktadır
SOSYAL DURUMU
Gerek Ağlı, gerekse köylerinin coğrafi yapı itibariyle çok engebeli bir arazide bulunması nedeniyle, şehircilik anlayışının gerektirdiği yapılaşma oluşmamıştır.
Bu nedenle, modern yapılar yok denecek kadar azdır. Planlı yapılaşmaya sahip olunamamıştır. Ağlının İlçe oluşundan sonra inşaat sektöründe bir hareketlenme gözlenmekte ise de bunun yeterli olduğu söylenemez. Köylerindeki konutların büyük çoğunluğu ahşap, eski tip konutlardır. Bunların önemli bir bölümü sağlık koşulları bakımından elverişli değildir. Fakat son zamanlarda sağlığa uygun betonarme binalar yapılmaktadır. Ağlı İlçesi ve köylerinde sosyal hayatın önemli bir özelliği olduğu söylenemez. Erkekler ailede egemen durumdadır. Kırsal kesimde kadınlar da çalışmaktadırlar. Kadınların da ekonomik olarak tarım ve orman işlerinde sosyal hayatta yer aldıkları görülmektedir. Bazı yerleşim yerlerindeki erkeklerin büyük şehirlere mevsimlik olarak çalışmaya gittiklerinde tüm işlerin yine kadınlar tarafından görüldüğü izlenmektedir. İlçede, üretime dönük iş alanlarının son derece kısıtlı olması dolayısıyla halkın hemen tümünün geçim kaynağı hayvancılık, tarım ve orman işleridir. İlçenin köy yollarının yetersizliği, kış mevsiminin uzun süreli, sert ve yağışlı olması nedeniyle ulaşım güçlükle sağlanmaktadır. Yerleşim yerlerinin dağınık ve orman içinde bulunması sosyal gelişmeyi önlemektedir. İlçemiz sosyal acıdan, dışarıdan göç almaması nedeniyle kapalı toplum özelliği göstermektedir. Vatandaşlarımız gelenek ve göreneklerine bağlıdır.
ULAŞTIRMA DURUMU:
İlçenin komşu ilçelerle olan ulaşımı karayolları yol ağı içinde yer alan asfalt yollarla sağlanmaktadır. Karayolu dışında deniz, hava ve demiryolu ulaşımı bulunmamaktadır. İlçemizin İl Merkeziyle ulaşımında her hangi bir sıkıntı yoktur. İl Merkezinden İlçemize yolcu taşımacılığı Azdavay İlçesine ait Ulaş firması tarafından, ayrıca Ağlı Birlik ve İlçemizden geçen şen pazar, Cide, Pınarbaşı ilçelerine ait yolcu minibüslerince sağlanmaktadır. Dolayısıyla mutat araç bulmakta sıkıntı yoktur. Köy Yollarımız genel olarak stabilizedir. Ve köylerimize Salı günleri hariç mutat vasıta yoktur. Vatandaşlarımız özel araçlarıyla İlçe Merkezine gelmektedir. İlçe Merkezinde Posta Merkezi Müdürlüğü vardır. İlçeye her gün posta gelmektedir. İlçemiz posta merkezinde APS hizmetleri de verilmektedir. 2004 yılı içerisinde Posta Merkezimiz otomasyona geçmesiyle Cep telefonları faturaları ve Kredi kartları tahsilâtına başlanılmıştır. İlçemizde yayın yapan radyo ve Televizyon bulunmamaktadır. TRT’nin bütün radyoları ile Kastamonu da yayın yapan CSRT FM radyosu yayınları ilçemizden dinlenebilmektedir. Televizyon olarak TRT 1, TRT 2, TRT 3 ve TRT 4 kanalları normal antenle izlenebilmekte diğer ulusal Televizyon kanalları ise uydu anteniyle izlenebilmektedir. Cep telefonlarından Telsim ve Turkcell hatları görüşme yapabilmektedir.
KÜLTÜR VE TURİZM:
Ağlı İlçesi folklor bakımından Kastamonu'nun etkisi altındadır. Yerel özellik taşıyan halk oyunları yoktur. İlçemiz Kültürü de Kastamonu Kültürünün etkisindedir. İlçe dışından göç almadığı için insanlar birbirlerinin yekinen tanırlar. Geleneklerine ve göreneklerine bağlıdır. İlçemizde Ağustos ayının sonu ya da Eylül ayının ilk haftasında uzun yıllardır Ağlı Panayırı düzenlenmektedir. Yine Temmuz ayının ikinci haftasında Ağlı Kale Şenlikleri düzenlenmektedir. İlçemizde okuma yazma oranı %95’dir. Okuma bilmeyenler de genelde 65 yaş üzerindeki vatandaşlarımızdır. İlçemiz yemek Kültürü olarak Kastamonu Mutfağının etkisi altında kalmasına rağmen Ağlı” ya özgü Düğün Böreği bulunmaktadır. İlçemizde bu güne kadar turizm gelişmemiştir. Genellikle yaz aylarında İstanbul’da yaşayan Ağlı’lı Vatandaşlarımızın İlçelerine gelmeleriyle bir hareketlilik yaşanmaktadır. Ağlı Panayırı ve Ağlı Kale Şenlikleri de kısmen İlçemize İlçe dışından vatandaşlarımızın gelmesini sağlamaktadır.
GEZİP GÖRÜLECEK YERLERİ:
İlçemizin en başta gezilip görülecek yeri tarihi Ağlı Kalesidir. Ağlı Kalesi İlçenin Batısında bulunan tabi bir dağ üzerine kurulmuştur. Kalenin etrafı yer yer bıçakla kesilmiş gibi kaya sıralarıyla çevrilmiş ve etekleri ormanlarla örtülmüştür. Üzerine kuzeyinde kepez denilen tabii bir kaya ile aralarındaki boyun noktasından çıkılmaktadır. Zaten zayıf tarafı da burası olduğu için suni duvarlar bu kısma yapılmıştır. Moloz taşından harçla yapılan duvarların kalınlıkları bir metre bu günkü yükseklikleri de üç metredir. Kalenin tepesinde büyük bir düzlük vardır İlçeye bakan kısmında mağaralar vardır. Güneyinde kaleden 10 metre aşağıda bir tabii mağara daha vardır. Bunun içinde dolambaçlı yollar ve mezar odaları bulunmaktadır. Batı yüzünde bir mağara daha vardır bu mağaranın ortasından yan yana iki tane su mahzeni bulunmaktadır. Kalenin üzerindeki düzlükte üç tane su sarnıcı bulunmakta bunlardan iki tanesi halen ayakta durmakta bir tanesi ise yıkılmış durumdadır. Bunun dışında İlçemizin ormanları tamamen yayla durumundadır. Yaz Döneminde yayla Turizmi olarak kış döneminde ise kış ve av turizmi olarak değerlendirilebilir. Gölcüğez çayı kenarında bulunan geçen deresi görülmeye değer. İlçemiz dışında özellikle yaz aylarında insanlar sıcaktan bunalırken terlemeden piknik tadı çıkarılabilecek birçok alan bulunmaktadır.
