İLÇENİN TARİHÇESİ
İhsangazi, 1968 yılına kadar MERGÜZE adıyla bilinmekteydi. 1968 yılında Belediye teşkilatının kurulmasından sonra merkeze yakın olan İhsangazi köyünün adı ilçe merkezine verilmiş bu köyün adı da Yukarı Yeşil Mahalle olarak değiştirilmiştir. 1968 yılına kadar Araç ilçesine bağlı bir nahiye olarak kalan Mergüze; bu tarihte Belediye teşkilatının kurulması ile birlikte Kastamonu merkeze bağlanmış ve 1988 yılında ilçe olmuştur.
1530 yılına ait 438 Numaralı Muhasebe-i Vilayeti- Anadolu defterinde Mergüze adında yerleşim alanı, yoktur. Ancak şu anda aynı adla anılan Hocahacip, Afşar, Sevindik, Körpeler, Ortaca, Köseler, Kapaklı ve Obruk köylerinin varlığı yazılı olarak kayıtlıdır. Bu köyler idari olarak merkeze yani Kastamonu'ya bağlıdır. Bu Köyler bu kadar eski yerleşim yerleri olmalarına rağmen rağmen o dönemlere ait herhangi bir eser bulunmamaktadır.
Eski adı ile tarihi sürecine bakıldığında; 1836 yıllına ait Kastamonu Jurnal Defterindeki ait mahkeme kararlarında Mergüze Kazası olarak kayıtlara geçmiştir.
1869, 1879, 1903 yılında yayınlanan Kastamonu salnamelerinde Mergüze, ARAÇ ilçesine bağlı bir nahiye olarak yazılıdır.
Şu anki yerleşim alanında 1940 lı yıllarda güvenlik ve asayiş için bir karakol yapıldığı bilinmektedir
İLÇENİN EKONOMİSİ
Ekonomi genel olarak Tarım, Hayvancılık ve Orman ürünlerine dayalıdır. Ekonomik geri kalmışlık nedeniyle ilçeden büyük oranda göç vardır. Çalışabilir nüfus oranı sürekli olarak azalmaktadır.
Son yıllarda tekstil üretimi yapan özel sektöre ait iki küçük Tekstil atölyesi kurulmuş ve üretim faaliyetleri devam etmekte olup yaklaşık 200 kişi bu alanda istihdam edilmiştir.
İlçede nakliye, taşıma , orman ve tarımsal amaçlı kooperatifler mevcuttur.
Sanayi sitesi sadece bölgesel amaçlı ihtiyaçları karşılayacak kadar gelişmiş üretim anlamında bir getirisi yoktur. Sadece onarım ve mahalli ihtiyaçlara cevap verecek şekilde ekipman üretimi yapılmaktadır.
Süt ve süt ürünleri değerlendiren peynir fabrikası ve süt toplama merkezi mevcuttur.
İLÇENİN COĞRAFYASI
İhsangazi ilçesi Ilgaz dağlarının kuzey eteklerinde kurulmuştur. Kastamonu ilinin Çankırı ile sınırını oluşturmaktadır. Güneyinde Çankırı ili Ilgaz ilçesi bulunmakta ve ILGAZ dağlarının zirvesi doğal sınır olarak iki ili ayırmaktadır. İlçeye bağlı köylerin büyük bir kısmı dağların eteklerinde ormanlarla kaplı alanlarda kurulmuş olduğundan bu bu kesimde kalan yerleşim alanlarında tarıma elverişli alanlar kısıtlı ve sulanabilir tarım arazisi yok denecek kadar azdır. Köyler ve küçük çaplı yerleşim alanları ormanla iç içedir. Ilgaz dağı eteklerinde oluşan akarsuları birleşerek oluşturduğu ILGAZ ÇAYI İlçe merkezinden geçerek Araç ilçesi istikametine akmaktadır.
NÜFUS
İlçemiz merkez nüfusu 3.127, köylerin nüfusu 3.941 olmak üzere genel toplam nüfusu 7.068’dir. İlçemiz ekonomik açıdan fazla bir zenginliğe sahip olmadığından özellikle genç nüfus iş bulmak amacıyla büyük şehirlere göç etmektedir.
İDARİ DURUMU:
Merkezi idare olarak ilçe merkezi, mahalli idare olarak 1 Belediye, 1 Özel İdare ve 23 köy bulunmaktadır. İlçe halkı devletine büyük bir inanç ve saygı ile bağlı olup, Devlet yönetimi ile halk arasındaki ilişkilerde herhangi bir sıkıntı yaşanmamaktadır. İlçemiz uzun yıllar Araç İlçesine bağlı bir nahiye iken, 3392 sayılı 103 ilçe kurulması hakkındaki kanun ile merkezi İhsangazi Bucak merkezi olmak üzere İhsangazi adıyla İlçe kurularak 31.08.l988 tarihinde faaliyete başlamıştır.
SOSYAL DURUM:
İlçemiz Orman yönünden zengin olması nedeniyle evler genellikle ahşap ve büyük aileleri kapsayacak şekilde yapılmıştır. Son yıllarda ilçemiz ve köylerinde betonarme ve tuğla evler yapılmaktadır. İlçede konut sıkıntısı bulunmamaktadır.
SAĞLIK
Sağlık Hizmetleri yönünden İlçemizde bir Sağlık ocağı 4 sağlık evi bulunmaktadır. Bunun yanında Kanlıgöl mevkiinde 1 Sağlık Ocağı da mevcuttur.
ULAŞTIRMA:
İlçemizin Kastamonu merkezi ile 37 km’lik, Araç ilçe merkezi ile 21 km’lik Karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Yolu olmayan köyümüz bulunmamaktadır. Köy grup yollarımızdan bazıları asfalt konumunda olup, diğer köy yollarımız stabilize ‘dir. PTT, Bedaş hizmetleri açısından herhangi bir sıkıntı yaşanmamaktadır.
KÜLTÜR VE TURİZM
Kültür etkinlikleri yönünden her yıl Ağustos ayının ilk haftasında Obruk Yayla şenliği düzenlenmektedir. İlçe merkezinde öğrencilerin ve halkın istifade edebileceği 1 halk kütüphanesi bulunmaktadır. İlçemiz orman ve yayları yönünden doğal güzellikleri sahiptir. Turizm açısından kış turizmine yönelik avcılık yapmaya müsait alanlarımız bulunmaktadır.
GEZİLİP GÖRÜLEBİLECEK YERLER
SİPAHİLER (DEREKÖY) KAYAMEZARI
Sipahiler mahallesi Dere sokak sınırları içinde yol kenarından yaklaşık 150m içerde ağaçlarla kaplı bir tepede bulunmaktadır.
Köylüler tarafından Gavur Evi olarak adlandırılmaktadır.
Paflagonia adlı eserde bu kaya mezarının son Roma dönemine ait eserlerinden olduğu yaklaşık olarak M.S. 5-6 yüzyıllarda yapıldığı yazılmaktadır.
Bilinçsiz ve kaçak olarak yapılan kazılar nedeniyle bazı duvarları tahrip edilmiş olmasına rağmen gelecek nesillere aktarılması gereken görülmeye değer güzellikte bir örnektir.
Kaya mezarı ; birbirinden bağımsız olarak iki kattır. İki kat arasında bağlantı yoktur. Üst tarafta muntazam bir yapıya sahip geniş denilebilecek bir oda bulunmaktadır. Oda girişinin sağında yuvarlak bir pencere, oda içinde solda vadiye bakan geniş bir görüş açısına sahip dikdörtgen bir pencere vardır. Oda giriş seviyesinde bulunan alanda odaya geçiş için kullanılan bir odanın yada üstü kapalı yan tarafı açık korunaklı bir alanın izleri görülmektedir. Ancak bu alan doğal şartlarla mı , yoksa insanlar tarafından mı tahrip edildiği belli olmayacak şekilde zarar görmüş durumdadır.
Alt kısımda Yine bir oda mevcut olup kısmen tahrip olmuş durumdadır.Kapı yada pencere denebilecek özellikte bir alan olmamasına rağmen oda genel hatları ile mevcuttur. Duvarlarda ceset konulabilecek genişlikte bir kaç oyuk bulunmaktadır.
İNCİGEZ KAYAMEZARLARI
İhsangazi-İncigez yolu üzerinde yolun sağ tarafında tarla içinde büyükçe bir kayanın içinde oyulmuştur. Uzaktan bakıldığında kaya mezarı olduğu anlaşılmaz.
Mezarın oyulduğu kaya zamanla yan tarafa yattığı için mezar girişi toprağa yaklaşmış durumdadır. Tek odadan oluşan küçük bir kaya mezarı örneğidir.
HARACOĞLU CAMİİ
Camii'nin ilk yapılış tarihi ve yaptıranı bilinmemektedir. Ilgaz-Ahlat Köyünde Külliyesi bulunan Benli Sultan Hazretleri ile Hoca Saadettin Efendinin dost ve postnişin olmasından dolayı 16. yüzyılda Nakşibendi Dergâhı olarak kurulduğu kanaati bulunmaktadır.
Önceden yerinde ağaçlarla yapılmış bir caminin olduğu söylenmektedir.Son şekliyle 1942 yılındaki depremden sonra 1944 yılında köy halkı tarafından taş temeller üzerine ahşap olarak inşa edilmiştir. Cami içindeki ahşap oymalar ve süslemeler 1319 R. yılından kalmadır. Tavan , taban döşemesi , minber ve vaaz kürsüsü ahşaptır. Ahşap üzerinde renkli kalem işi süslemeler yapılmıştır.
Şu anki cami'nin 1319 R. (1901) yılında ikinci defa omuzluzade Mustafa Bey tarafından ahşap ve kerpiç malzemelerden yaptırılmıştır. Giriş kapısı üzerinde kitabesi mevcuttur.
ASA SUYU:
Avlu giriş kapısının sağ tarafında çeşme bulunmaktadır. Taş süslemeli olarak yapılmış ve üstteki üçgen taş oymanın iç tarafında tarafında 1209 H. tarihi okunmaktadır. Camii önündeki çeşme ile caminin 200 m. uzağında çıkan ve asa suyu olarak adlandırılan suyun şifalı olduğu kabul edilmektedir.
