TARİH VE COĞRAFYA
Azdavay İlçesi 12.02.1945 tarih ve 4869 sayılı Kanun ile ilçe statüsü kazanmış, 1 Nisan 1946 tarihinden itibaren bu fonksiyonunu yürütmeye başlamıştır. Bu tarihten önce Daday İlçesine bağlı bir bucak iken, mesafe uzaklığı ve ekonomik bağlılığın az oluşu nedeni ile ilçe olmuştur.
İlçe tarihi hakkında yapılan arkeolojik kazılara göre; değişik zaman dilimlerinde Paflagonyalılar, Etiler, Lidyalılar, Helenler, Romalılar ve Bizanslar’ın istilasına uğramıştır. Candaroğulları zamanında Kastamonu Sancağına bağlı 36 kadılık’tan biri olarak idare edilmiş, 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Kastamonu’yu Osmanlı topraklarına katması ile Azdavay da Osmanlı ülkesine dahil edilmiştir.
Azdavay Osmanlılar zamanında Daday’a bağlı kadılık olarak görülmektedir. Daday 1868 yılında Kastamonu’ya bağlı ilçe haline geldiğinde Azdavay Daday İlçesine bağlı bir nahiye haline gelmiştir.
Azdavay İlçesi Batı Karadeniz Bölgesi’nde Kastamonu İlinin Kuzey Batısında 840 Km2’lik bir yüzölçüme sahip engebeli ve ormanlık bir arazi ile kaplıdır. İlçe merkezinin rakımı 830 metre olup iklimi serttir. Kış ayları uzun sürer ve kar yağışı yoğundur. Kış mevsimi boyunca özellikle geceleri ısının –20’lere kadar düştüğü gözlemlenmektedir. İlkbahar ve sonbahar ayları serin ve yağışlı olup yaz mevsiminde ısı ortalama olarak 25 derece civarındadır.
İlçemiz Kuzeyde Doğanyurt, Kuzey Batıda Şenpazar, Batıda Pınarbaşı, Güneyde Daday, Doğuda Ağlı ve Kuzeydoğuda Küre ilçeleri ile komşudur. İlçenin belli başlı akarsuyu Devrekani Çayı’dır. Bu akarsu ilçenin doğusundan batısına doğru akar, Hacet Kayası’ndan kuzeye kıvrılarak Cide ilçesi sınırlarına girer ve Karadeniz’e dökülür. Kocaçay ve Valay Çayı da ilçenin diğer önemli akarsularıdır.
NÜFUS
1868 yılında Daday Kastamonu’ya bağlı bir ilçe durumuna getirildiğinde 20 evde 233 kişinin yaşadığı Azdavay’ında Daday’a bağlı bir bucak olduğunu görüyoruz. Aynı yönetim Cumhuriyetin kuruluşundan sonrada yürütülmüştür. 4869 sayılı yasa ile 01.14.1946 tarihinde ilçe olmuştur. Daha sonra Pınarbaşı’nın ve Ağlı’nın ilçe olmasından dolayı bazı köylerde meydana gelen idari bağlılık değişikliği ile bağlı köy sayısı 49’a düştüğünden nüfus sayısı azalmıştır. 2000 Genel Nüfus Sayımına göre İlçe Merkezinin 3.502 köyde ise 5.517 kişi olarak toplam 9.019 nüfusu bulunmaktadır. Hızlı bir göçün olduğu ilçemizde nüfusun daha da azalacağı görülmektedir.
İlçemiz nüfus kayıtlarında;
Kadın : 19.644 Erkek : 19.374 Toplam : 39.018 kişi mevcuttur.
İDARİ DURUM
Kastamonu İli’ne bağlı olan İlçemiz 49 köy ve 4 mahalle olmak üzere toplam 53 idari birimden oluşmaktadır. Merkez dışında kasaba belediyesi bulunmamaktadır. İlçe merkezinde 4 mahalle muhtarlığı, köylerde 49 köy muhtarlığı olmak üzere toplam 53 muhtarlık mevcuttur. Köylerimize bağlı 310 adet yerleşim birimi (mahalle) bulunmaktadır. İlçede genel idari teşkilatın yanında Orman İşletme Müdürlüğü, PTT Müdürlüğü, TEDAŞ, T.C. Ziraat Bankası Şubesi ve şantiye/bakımevi niteliğinde Köy Hizmetleri ve Karayolları teşkilatları bulunmaktadır.
Karadeniz bölgesinin karakteristik özelliğini gösteren ilçemiz dağınık yerleşim birimlerinden meydana gelmiştir. Köylerin küçük mahalleler şeklinde çok dağınık bir yapısının olması, idari zorluklara neden olmaktadır.
İlçe merkezinin İl merkezine uzaklığı 76 km.dir. Devlet-Vatandaş ilişkileri olumlu olup, Devlete karşı saygı, Kanun ve nizamlara itaat anlayışı genel olarak yerleşmiştir.
SOSYAL DURUM
Azdavay İlçe merkezi dışında konutların genel özelliği iki katlı ve ahşap yapım olmalarıdır. Bu yapılar eski özgün görünümlerini devam ettirmektedir. 1965’li yıllarda başlayan betonarme bina yapımı son yıllarda hız kazanmıştır. Ahşap yapıların temelleri taş duvar, dolguları ise tuğla ve keresteden oluşur. Köylerdeki evlerin alt kısımları genellikle ahır olarak kullanılır. Çatı örtüsü malzemesi olarak kiremit ve sac kullanılmaktadır. İlçe merkezinde konut ihtiyacını karşılamak için önceki yıllarda kooperatif yoluyla konut yapılmıştır. Bunun haricinde halk kendi imkânlarına dayanarak konut inşa etmektedir. Konut kiraları 50–200 milyon TL civarındadır.
İlçe merkezinde sanayi tesislerinin olmaması bu hareketliliği kısıtlamaktadır. Halkın büyük kentlere göçen yakınları fazla olduğundan konuşma dili ve davranışları düzenlidir. Bunun yanında özellikle halk dili Kastamonu yöresinin genel özelliklerini taşır. Köylerde göçebe yaşantısı görülmez.
İlçede geniş çapta işçi çalıştıran sanayi kuruluşu yoktur. Emek arzının büyük çoğunluğu başka illere yönelmiştir. Köylerde tarım, hayvancılık ve orman işleriyle uğraşılır. Özellikle köylerde kadınlar geleneksel giysilerini giymeye devam etmektedir. Bu giysiler renkli bir özellik taşırlar ve bunu Çarşamba günleri kurulan ilçe merkezindeki pazarda görmek mümkündür. Özgün nitelik taşıyan bu giysiler Kastamonu halk oyunları için ideal giysi olarak kabul edilmiştir.
SAĞLIK
İlçe Merkezinde daha önce Sağlık Merkezi iken Devlet Hastanesi’ne dönüştürülmüş 25 yataklı Devlet Hastanesi ile Merkez Sağlık Ocağı, Sıra Köyümüzde Sağlık Ocağı ve Derelitekke, Sada, Samancı, Kırmacı, Kolca Köylerindeki Sağlık Evleri ile sağlık hizmeti görülmektedir. Karşıyaka Mahallesi Takazlar mevkiine yapılmakta olan 50 yataklı Devlet Hastanesinin inşaatı aktarılan ödenekler ölçüsünde tamamlanmaya çalışılmaktadır.
İlçede aşılama ve halkın sağlık bakımından bilgilendirilmesi önemli ölçüde başarıya ulaşmıştır. Doğumda bebek ölüm oranı % 0’ dır. Genel olarak yaşlılığa bağlı hastalıklar ve tipik olarak guatr hastalığı görülmektedir. İlçe halkı sağlık hizmetlerinden sosyal güvence ve Yeşil Kart uygulaması kapsamında faydalanmaktadır.
ULAŞTIRMA
İlçe Kastamonu’ya Daday üzerinden 74 km uzaklıktadır. Bu yolun Daday-Azdavay arası bozuktur. Genellikle ulaşımın sağlandığı Azdavay-Ağlı-Seydiler-Kastamonu yolu asfalt olup, 76 km’dir. Azdavay-İstanbul arasında sürekli bir ulaşım olmaktadır. Pınarbaşı-Eflani-Karabük hattı üzerinden sağlanan bu ulaşım yolu da asfalttır. Azdavay-Pınarbaşı arası asfalt olup 22 km dir. İlçe ile Şenpazar arası da asfalttır. İlçemizle Cide arasındaki yol ise artık çok az kullanılmaktadır. Köyler ise ilçeye stablize ( kumlu ) ve toprak yollarla bağlıdır. Yağışlı havalarda ulaşım zorlaşmakta, kışın ise yollar ulaşıma kapanmakta, köylüler köylerde her yönden mahsur kalmaktadır.
İlçeden her gün Kastamonu’ya Azdavay Ulaş tarafından minibüslerle seferler yapılmaktadır. İlçeden köylere ulaşım köy minibüsleri ve köyde bulunan diğer araçlarla sağlanmaktadır. Çarşamba günü ilçede Pazar kurulması nedeniyle köylerle ulaşım o gün için daha kolaydır. Ayrıca, belediyeye ait servis aracı ile yakın mesafelere yolcu taşımacılığı yapılmaktadır.
KÜLTÜR VE TURİZM
Yöremizde erkek giyiminde yöreye özgünlük yoktur. Kadın giyiminde ise yöresel özgünlük vardır. Kızların ve kadınların giydikleri takke farklı şekilde süslenir. Takke boncuklu imik bağı ile çeneye tutturulmuştur. Beyaz renkte boncuk oyalı tülbent başa sarılır. Delme adı verilen işlemeli kısa yelek giyilir. Bele yörede dokunan kuşak sarılır. Öne de yine yörede dokunan önlük takılır. Etekleri fırfırlı, önü değişik süslerle süslenmiş elbise giyilir.
Yörede ekmek olarak sac üzerinde günlük olarak serme adı verilen ekmek çeşidi yapılır. Sac üzerinde yapılan ekmeğin tek tek olarak pişirilenine bişi denilir. Bişi olarak yapılan ekmekten börek çeşitleri yapılmaktadır. Aynı ekmekten deli oğlan sarığı denilen baklava çeşidi yapılır. Bu ekmekten yapılan ıslama denilen yemek çeşidinde yufkaların arasına tavuk eti, mantar, ceviz içi de katılır. Özellikle mısır unundan su ile pişirilerek hazırlanan hamurdan kaşıkla yuvarlak şekiller verilerek yapılan üzerine ayran, pekmez veya bal şurubu dökülerek hazırlanan Malak diğer adıyla köle hamuru da yöreye özgü yemek çeşididir. Ormandan toplanan kabalak otu, kabak çiçeği ve pırasan sarılarak yapılan dolmalarda yöreye özgüdür. Kır bitkileri olan kızılcık, kızamık ve kuşburnundan çeşitli marmelât ve ekşi yapılmaktadır. Kuşburnu yoğurdu vitamin açısından çok zengindir. Yine ormanlardan toplanan ıspıt otundan yapılan yumurtalı kavurma çok lezzetlidir.
· Türkiye’nin cennet köşelerinden biri olan Azdavay, büyük şehirlerin gürültüsünden kaçmak isteyenlerin sığınabilecekleri bir huzur bölgesi, oksijen deposu yemyeşil ormanlarıyla bir tabiat harikası olup, her gelen yabancının dikkatini çekmektedir. Konaklama tesisi olarak, belediyeye ait 12 oda, 24 yataklı tesis Temmuz 2005 ayı itibariyle hizmete açılmıştır. İlçe dağ, yayla, mağara ve kış turizmi açısından çok uygundur.
GEZİLİP GÖRÜLEBİLECEK YERLER
Azdavay denilince ilk akla gelen mekanlardan birisi “AŞIKLAR KÖPRÜSÜ” dür. İstanbul’da bulunan boğaz köprülerinin küçük bir minyatürü şeklinde Devrekani çayı üzerine, Merkez Mahallesinden Karşıyaka Mahallesine geçiş için inşa edilen bu köprü, şehre gelenler için ilgi odağı haline gelmiştir.
Çatak Kanyonu; Bir doğa harikası olan Azdavay “Çatak Kanyonu”, ilçe merkezine 6 km. uzaklıkta olup, yer yüksekliği yaklaşık 1000 m, geçilebilir uzunluğu 7 km.dir.
Medil Mağarası; Azdavay İlçe merkezine 8 km olup, 7 km.si araçla, 1 kmsi orman içi patika yoldan yaya yürüyüşü ile ulaşılmaktadır. Pamukkale’nin gün görmemiş yüzü olarak adlandırabileceğimiz Medil mağarası, M.Ö. dönemlerde bir sığınak veya ibadethane olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir.
Mesire yerleri olarak, Akcasu (Vali Tevfik SIRRIGÜR Çeşmesi), Suğla Yaylası, Mercimeklik Kayası, Kız Kayası, Tabaklı Kayası vb. doğal güzelliği ve turizm açısından doğa harikasıdır.
GELENEK ve GÖREN EKLERİMİZ
Azdavay’da yaşanan göç ve son yüzyılın getirdiği teknolojik ve kültürel gelişmelerin sonucu olarak gelenek ve göreneklerimizden bazıları unutulmuştur. Günümüzde yapılanlar şunlardır.:
—Köylerimizde Hıdrellez günü tarlada öküz koşulmaz.
—Tarlada tırmık çekme, harmanda buğday kalburlama, bahçede çapa yapma, ekmek pişirme, inek sağma, tarlada tezek kırma, buğday yıkama, çamaşır yıkama, çocuğa bakma işleri kadın işleri sayılır. Bu işleri yapan erkeklerle alay edilir.
—Dinsel bayramlarda namazdan sonra halkın uzun kuyruklar oluşturup birbirleriyle bayramlaşması güzel geleneğimizdir.
—Nişan töreninde şerbet sunulur.
—Köy düğünleri üç gündür. Birinci gün kız tarafı erkekleri damat tarafına konuk olur. Kuzular kesilir, içkiler içilir. Bu törene sandak düğünü denilir. İkinci gün erkek tarafı kız tarafına giderler. Bu günde yemekler yenilir. Eğlence yapılır. Akşamüzeri gelin alınarak erkek evine gelinir. Buna hak düğünü denir. İkinci gün kız tarafının kadınları damat evine giderler. Burada da verilir, eğlenceler yapılır. Bu törene semet ya da duvak denilir. Düğünden üç gün sonra gelin ile damat kız evini ziyaret ederek büyüklerin elini öperler, bu ziyarete de üç günlük adı verilir.
HALK OYUNLARI
Düğünlerde Kastamonu yöresi oyunları oynanmakla birlikte, kız gelin çıkarma sırasında oynanan Azdavay Çiftetellisi erkeklerin oynadığı, düğünün üçüncü günü kadınların oynadığı Semet Karşılanması oyunları yöreye özgüdür.
